بهطورکلی سه هدف اصلی را برای تربیت دینی قائل است:
از نظراسلام، انسان ها دارای خزانههای عقلی میباشند که باید آنها را گشود، و نیز دارای معرفت های فطری نهان ماندهای هستند که آنها را میتوان با تذکر از فراموشی به درآورد.
مأموریت انبیا تنها علم دادن نیست، بلکه مهمتر از آن تذکر دادن است. به آدمی معارفی عنایت شده است که او بدون اینکه از چگونگی آن معارف باخبر باشد احساس میکند که با آنها آشناست.
در اسلام انسان به صورتی تربیت میشود که بنده کامل الهی باشد و مطیع و تسلیم اوامر پروردگار گردد. میداند که او در مقابل پروردگارش هیچ است، فقیر و محتاج است، هیچ قدرتی ندارد، توانش خدادادی است و فهمش منشأ الهی دارد. به همین جهت او، بنا بر هدایت عقلِفطری راغب به اطاعت خدای قادر و غنی است.
مکارماخلاق، سجایای عالی اخلاقی هستند که صفت انسان میشوند. این مکارم جزء لایتجزّای زندگی او میشوند، و همیشه در هر عملی بروز و ظهور دارند، او با آن مکارم، زندگی میکند و با آنها نیز میمیرد. عالیترین مکارماخلاق را پیامبراکرم (ص) ابلاغ فرموده و ایشان با بعثت خود تمام کنندهی انواع مکارم بودهاند.
ازجملهی این طرحها میتوان به "طرح کرامت" اشاره نمود. طرح کرامت، طرحی است که هدف کلی آن پاسداری از "کرامت" و "عزت نفس" دانشآموزان است و در صدد است فضایی فراهم سازد که در آن انسانهای کریم رشد و نمو یابند (مرادحاصل و همکاران،1381، ص25). این مهم با ایجاد فضایی غیررسمی در مدرسه و در خلال برنامههای رسمی اتفاق میافتد.
ترتیب کار به این شکل است که در فرآیند اجرای طرح کرامت در محیطهای مدرسه و خانواده زمینهای فراهم میگردد تا دانشآموزان:
· از کرامت انسانی و مقومهای مربوط شناخت پیدا کنند.
· با شیوههایی آشنا شوند که بتوانند کرامت خود را توسعه دهند.
· در جریان مواجهه با مقومهای کرامتی با شناخت از تواناییهای خود، آنها را بروز داده و به واجد بودن آنها اطمینان حاصل کنند.
· با تکریم انسانهای دیگر در خانه، مدرسه و اجتماع به وظیفهی کرامتی خود عمل نموده و در تقویت فرهنگ تکریم عمومی بکوشند.
· پیامهای کرامتی را به خانواده و اجتماع منتقل کرده و آنان را به ایفای نقش کرامتیشان آشنا سازند. (کریمزاده،1386، صص12-11).
هدف کلی |
هدفهای یک درس |
واحدهای پرورشی |
شیوهی اجرایی این طرح به این شکل است که ضمن تعریف هدف غایی طرح و عملیاتی کردن آن (که در چارت ذیل مشاهده میشود) واحدهای پرورشی طراحی و به شیوههای متفاوت اجرا میشود. (مرادحاصل و همکاران،1381، ص26)
هدف غایی |
مقصد آموزشی |
انسانهای متعالی و متخلق به اخلاق الهی |
کرامت انسانی |
برنامههای طرح کرامت |
در واقع تمام توضیحات این طرح در قالب یک کتاب راهنما برای پنج پایهی موجود در دوره ابتدایی تنظیم، و در اختیار معلمان هر پایه قرار میگیرد تا براساس برنامه ارائه شده در آن به ساماندهی فعالیتهای پرورشی خود پرداخته و در هر هفته با موضوع قرار دادن یکی از عنوانهای مطرح شده برای هر پایه و با استفاده از شیوههای توصیه شده به بسط آن مفهوم در بین شاگردان پرداخته و آن مفهوم را در آنها نهادینه نمایند.
شیوههای اجرایی این طرح متفاوت میباشد، اما در تمام آنها یک نکتهی اساسی مدنظر میباشد و آن اینکه در این طرح چشاندن مزهی کرامت به دانشآموزان به همان صورت است که در خانه عمل میشود، با این تفاوت که اینجا در فاصلههای تدریس (نه در هنگام تدریس که "رسمی" است) و در همهی اوقاتی که "رسمیتی" برای دانشآموزان مطرح نیست و در آن لحظات و اوقات که زمان، زمان آزادی (فراغت) دل آنهاست، اقدامهای کرامتی صورت میگیرد[1](کریمزاده،1386، ص13). برخی از فعالیتهایی که برای اجرای طرح مطرح میشود، عبارتند از:
· قصه خوانی و انجام بحث و گفتگویی بعد از ارائهی قصه.
· طرح آیات و روایات و ارائهی تفسیر و توضیحی مختصر دربارهی آنها.
· نقل خاطرهی دانشآموز از زندگی خود و اطرافیان.
· استفاده از رسانهها برای جمعآوری اطلاعات.
· اجرای مسابقه و بازی.
· انجام فعالیتهای هنری.
· انجام تحقیق و پژوهش.
· زنگ تفریح با محوریت موضوع واحد کار.
· ایجاد نمایشگاه از کارها.
· برگزاری مراسم اختتامیه در پایان سال تحصیلی و جمعبندی (همان، ص13).
1. نویسنده در توضیح این شیوه متذکر میشود که این بخش عین جملات زنده یاد مرحوم رجبعلی مظلومی میباشد.
کلمات کلیدی: